Το «φάντασμα» της Lehman

Eνα χρόνο μετά την κατάρρευση του κολοσσού Lehman Brothers και οι μνήμες του σοκ που προκάλεσε η αίτηση υπαγωγής στο άρθρο 11 του Αμερικανικού Πτωχευτικού Κώδικα είναι ακόμα νωπές. Ήταν η αρχή της έντασης της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξεκίνησε κατά πολλούς τον Δεκέμβριο του 2007. Έκτοτε ακολούθησαν αναταράξεις τόσο στις κεφαλαιαγορές, όσο και στα θεμελιώδη μεγέθη της παγκόσμιας οικονομίας, οδηγώντας τις κυβερνήσεις να διαθέσουν, έμμεσα ή αμεσα, στις τράπεζες και στον ευρύτερο ιδιωτικό τομέα περίπου στα 2,056 τρισ. δολάρια.
Η κατάρρευση της Lehman έβαψε «κόκκινο» τον επόμενο Οκτώβριο, αφού το sell-off που πραγματοποιήθηκε κόστισε περίπου 9,5 τρισ. δολάρια από την αξία των μετοχών παγκοσμίως, περίπου δηλαδή το 1/3 από το «χάσιμο» όλης της χρονιάς. Επιπλέον, οι διαγραφές και οι ζημίες που προήλθαν από τον τραπεζικό κλάδο αγγιξαν τα 684 δισ. δολάρια. Παράλληλα, η κυβέρνηση Μπους, σε συνδυασμό με την μειοψηφία των Ρεπουμπλικανών στο Κογκρέσο, δε φαίνεται ικανή να διαχειριστεί την κρίση, καθώς το σχέδιο διάσωσης από τον τότε Υπουργό Οικονομίας Henry Paulson, ύψους 700 δισ. δολαρίων δεν τυγχάνει αμεσης έγκρισης. Την ίδια ώρα, ενώ για το αργό είχε ξεκινήσει η «κατρακύλα», εξακολουθούσε να βρίσκεται πάνω από τα 100 δολάρια, οι πωλήσεις κατοικιών είχαν υποχωρήσει σε χαμηλά 17 ετών, και η πίστη στις αγορές απλά να μην υπάρχει.

Κι ενώ κάθε asset class ζούσε το κραχ της, στην ισχυρότερη οικονομία του κόσμου γίνονταν εκλογές (5/11), με τους Αμερικανούς να πιστεύουν στην «αλλαγή» (change) και να ψηφίζουν τον πρώτο Αφροαμερικανό πρόεδρο στην ιστορία τους. Η κυβέρνηση Μπους, κατά πολλούς, κληροδότησε βαρύ φορτίο είτε από ιδεολογική τοποθέτηση, είτε από λάθους χειρισμούς, είτε, κατά αλλους, από επιθυμία αλλαγής ισορροπιών στις κεφαλαιαγορές. Η νέα κυβέρνηση τοποθετούσε ως μείζον ζήτημα την κατεύθυνση που πρέπει να λάβει ο καπιταλισμός, που τόσο χαρακτηριστικά εκφράστηκε από τις ΗΠΑ. Αναβρασμός επικράτησε και στη «Γηραιά Ήπειρο», με την βρετανική Bradford & Bringley και την ισλανδική Kaupthing να κρατικοποιούνται, και την Fortis να διασώζεται από την Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο. Μάλιστα, η Κεντρική Τράπεζα της Ισλανδίας προχώρησε σε πρωτοφανή μείωση του βασικού της επιτοκίου κατά 3,5%, στον απόηχο της κατάρρευσης των τριών μεγαλύτερων τραπεζών της χώρας.

Την ίδια ώρα ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλωντ Τρισέ νοσταλγούσε την «πειθαρχία» που επικρατούσε στις αγορές τις δεκαετίας μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, δηλώνοντας ότι είναι πλέον ανάγκη «να γυρίσουμε στο Bretton Woods ... να γυρίσουμε στην πειθαρχία. Από την άλλη, η απόφαση της Προέδρου της Αργεντινής Cristina Fernandez να κατασχέσει η κυβέρνηση 29 δισ. δολάρια από τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά ταμεία της χώρας, έπεσε σαν «κεραυνός εν αιθρία» στις αγορές, αυξάνοντας παράλληλα τις εκτιμήσεις ότι η χώρα οδεύει προς χρεοκοπία για δεύτερη φορά μέσα σε μια δεκαετία.

Στο μεταξύ, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, τον Νοέμβριο, χορήγησε το μεγαλύτερο ποσό των τελευταίων πέντε ετών, αφού συνολικά τα δάνεια τα οποία ενέκρινε μέχρι τότε αγγιξαν τα 41,8 δισ. δολάρια. Αναλυτικότερα, το ΔΝΤ ενέκρινε 16,4 δισ. δολάρια στην Ουκρανία, 15,7 δισ. δολάρια στην Ουγγαρία, 2,1 δισ. δολάρια στην Ισλανδία και 7,6 δισ. δολάρια στο Πακιστάν. Οι φόβοι για την αδυναμία της αναδυόμενης Ευρώπης να αποπληρώσει τα χρέη της, «στοίχειωσαν» τις αγορές, καθώς η χρηματοδότηση από την δύση αρχιζε να στερεύει και τα νομίσματα των χωρών της περιοχής βούλιαζαν όλο και πιο πολύ. Η εποχή της μοναδικής άνθησης που ζούσε η ΝΑ Ευρώπη έχει τελειώσει για τα καλά καθώς η παγκόσμια κρίση έχει χτυπήσει στην καρδιά των αναπτυσσόμενων οικονομιών και δεν φαίνεται πως θα αφήσει τις δυτικές τράπεζες να ανοίξουν τις πόρτες της πίστωσης προς την ανατολή.

Κι ενώ το 2008, «φεύγει» με τις Κεντρικές Τράπεζες να προσπαθούν να τονώσουν την οικονομία, διαμορφώνοντας τα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά, σχεδόν 2,6 εκατομμύρια θέσεις εργασίας χάθηκαν σε ολόκληρο το έτος, με το 1,9 εκατομμύριο να αντιστοιχεί στους τελευταίους τέσσερις μήνες μόνο. Το αργό βρίσκεται στα 37 δολάρια, και οι αναλυτές να μην ξέρουν τι να συστήσουν στους πελάτες τους. Το ΑΕΠ των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης βρίσκεται σε τροχιά βαθειάς συρρίκνωσης και οι αγορές κάνουν προσπάθειες να απαγκιστρωθούν από την πορεία της οικονομίας.

Το 2009, μπαίνει με πολύ σκεπτικισμό και τον πολλά υποσχόμενο Μ. Ομπάμα, στο «τιμόνι» των ΗΠΑ. Το αργό υποχωρεί κάτω από τα 33 δολάρια, ενώ στις κεφαλαιαγορές οι αξίες των μετοχών έχουν φτάσει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, αντανακλώντας πληθωρισμό και τιμές ακινήτων. Η κυβέρνηση Ομπάμα προωθεί και υπογράφει νέο σχέδιο στήριξης ύψους 2 τρισ. δολαρίων για την απορρόφηση «τοξικών» ομολόγων, και ο όρος «bad bank» κάνει την εμφάνιση του. Στο «χορό» των αδιεξόδων μπαίνει και ο κλάδος των αυτοκινητοβιομηχανιών, όπου ο μεν αμερικανικός αλλάζει τον επιχειρηματικό «χάρτη», με την αίτηση πτώχευσης της Chrysler και την «παραπαίουσα» General Motors, ενώ ο δε κινεζικός αρχίζει να προκαλεί με την παρουσία του ανάμεσα στους υποψηφίους για εξαγορές των ευρωπαϊκών μονάδων.

Παρόλο που η ανεργία βρίσκεται σε «σπάνια» υψηλά επίπεδα, η κατάσταση στις κεφαλαιαγορές δείχνει να σταθεροποιείται τον Μάρτιο, αναδύοντας εν μέρει κάποιες «αχτίδες» ανάκαμψης της οικονομίας, αλλά οι ανησυχίες δεν έχουν καταλαγιάσει. Ο μήνας κλείνει με +11% για το αργό, στα 48 δολάρια, και οι κεφαλαιαγορές με +10% κατά μέσο όρο. Το επόμενο διάστημα τα «τεστ κοπώσεως» των μεγάλων τραπεζών βρίσκονται στο επίκεντρο, αφού θα δείξουν κατά πόσο το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα είναι ικανό να αντέξει την πίεση που του ασκεί η ύφεση. Αν και ποτέ δεν ανακοινώθηκαν επισήμως τα στοιχεία από τα stress tests του παγκόσμιου τραπεζικού κλάδου από τις ρυθμιστικές αρχές, το κλίμα ευφορίας που δημιουργήθηκε τον Μάρτιο, εξακολούθησε και το δεύτερο τρίμηνο του έτους, με αρωγό τα καλύτερα των αναμενομένων εταιρικά αποτελέσματα. Από την άλλη, η έστω και μικρή ανάκαμψη των εμπορευμάτων και της επιχειρηματικής δραστηριότητας, δεν επέτρεψε στην αίτηση προστασίας από τους πιστωτές της General Motors τον Ιούνιο, να προκαλέσει κλυδωνισμούς στις κεφαλαιαγορές.

Με εξαίρεση την ανεργία, οι φωνές που εκτιμούν σταθεροποίηση πληθαίνουν στις αρχές Ιουνίου, επισημαίνοντας ότι οι «αρκούδες» δεν θα επηρεάσουν τις αγορές αυτό το καλοκαίρι. Ο νομπελίστας οικονομολόγος κ. Paul Krugman, τόνισε πως οι ΗΠΑ θα βγουν από την ύφεση από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Τα πράγματα χειροτερεύουν με όλο και πιο αργό ρυθμό, οδηγώντας στο συμπέρασμα πως σταθεροποιούμαστε». Το φάντασμα της Lehman αρχίζει και αυτό και αποσύρεται, αφού στα τέλη Αυγούστου ο δείκτης MSCI World των 23 ανεπτυγμένων χωρών έχει αυξηθεί κατά 52% από τις 9 Μαρτίου, όταν και είχε υποχωρήσει στα χαμηλότερα επίπεδα της τελευταίας δεκαετίας. Το ράλι αυτό θεωρείται το μεγαλύτερο από το 1970. Η εμπιστοσύνη στο δείκτη Standard & Poor΄s 500 έχει φτάσει σε υψηλά τριών μηνών, ήτοι στις 49,7 μονάδες, δηλαδή σε μέγεθος διπλάσιο από τα ιστορικά χαμηλά των 23,5 μονάδων που είχε βρεθεί τον Ιανουάριο του 2008. Η εμπιστοσύνη για τον δείκτη DAX της Γερμανίας άγγιξε τις 49,5 μονάδες, ήτοι το υψηλότερο επίπεδο από τον Δεκέμβριο του 2007.


reporter.gr