Έτοιμη να "υποδεχτεί" την παγκόσμια ανάκαμψη η ΝΑ Ευρώπη

Έτοιμη να "υποδεχτεί" την παγκόσμια ανάκαμψη η ΝΑ Ευρώπη


Κατάλληλα τοποθετημένη ώστε να «υποδεχτεί» την παγκόσμια ανάκαμψη, αλλά με ρυθμούς ανάπτυξης χαμηλότερους των προηγούμενων ετών, εμφανίζεται σήμερα η ΝΑ Ευρώπη, σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD).

«Την προηγούμενη δεκαετία, η Νοτιοανατολική Ευρώπη βίωσε μία δραματική μετάλλαξη», αναφέρει ο Peter Sanfey που υπογράφει την έκθεση. «Ο βαθμός της προόδου σε όρους οικονομικής ανάπτυξης, δημοκρατικών μεταρρυθμίσεων, περιφερειακών συνεργασιών και ενσωμάτωσης στο παγκόσμιο οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα θα ήταν αδιανόητος 10 χρόνια νωρίτερα και δεν έχει προηγούμενο στη σύγχρονη ιστορία της περιοχής», σημειώνει ο Sanfey.

Όμως το 2009 αποδείχθηκε ένα δύσκολο έτος για τις χώρες της Βαλκανικής και, παρά το γεγονός ότι σταδιακά -έως και το τέταρτο τρίμηνο του 2008- η περιοχή θα βρισκόταν αντιμέτωπη με μία σημαντική οικονομική κάμψη, τον Φεβρουάριο του 2010 υπάρχουν ενδείξεις σταθεροποίησης. Επικρατεί συγκρατημένη αισιοδοξία ότι τα χειρότερα πέρασαν, ωστόσο λίγοι αναμένουν ότι οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης των προηγούμενων ετών θα επιστρέψουν σύντομα, αναφέρει η έκθεση.

Ο Peter Sanfey κάνοντας μία αναδρομή στον τρόπο με τον οποίο η παγκόσμια κρίση «χτύπησε την πόρτα» των οικονομιών της ΝΑ Ευρώπης, υπογραμμίζει μεταξύ άλλων τον βαθμό στον οποίο αρχικά είχε υποτιμηθεί η σφοδρότητα της κρίσης, συγκρίνοντας τις προβλέψεις που έδινε για τους ρυθμούς ανάπτυξης του 2009 το ΔΝΤ, αρχικά τον Οκτώβριο του 2008 και εν συνεχεία το 2009.

Οι αποκλίσεις που εντοπίζει είναι εντυπωσιακές και κυμαίνονται μεταξύ 5 ποσοστιαίων μονάδων στην περίπτωση της πΓΔΜ και 13 ποσοστιαίων μονάδων στην περίπτωση της Ρουμανίας. Παρόμοια είναι η εικόνα και στις προβλέψεις άλλων οργανισμών, μεταξύ των οποίων και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, επισημαίνει ο Sanfey. «Υπήρξε μία ταπεινωτική περίοδος για τους οικονομολόγους, καθώς η αδυναμία τους να προβλέψουν το μέλλον -από καιρό αντικείμενο αστεϊσμών- εκτέθηκε με ακόμα πιο άχαρο τρόπο», αναφέρει χαρακτηριστικά.



Προβλέψεις ΔΝΤ Προβλέψεις EBRD
Οκτ. 2008 Οκτ. 2009 Οκτ. 2008 Οκτ. 2009
Αλβανία 6,3% 0,7% 5% 3%
Βοσνία-Ερζεγοβίνη 5% -3% 4,5% -3,1%
Βουλγαρία 4,2% -6,5% 3,8% -6%
Κροατία 3,7% -5,2% 2% -5,4%
πΓΔΜ 5% -2,5% 4,7% -1,6%
Μαυροβούνιο 5% -4% 5% -4,1%
Ρουμανία 4,8% -8,5% 3% -8%
Σερβία 6% -4% 3% -4%

Πηγή: Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, EBRD

Μία ακόμη σημαντική παράμετρος που υπογραμμίζει ο συντάκτης της έκθεσης εντοπίζεται στο «μέτωπο» του πληθωρισμού και στην πορεία που ακολούθησε τους τελευταίους 18 μήνες. Όπως εξηγεί, στα μέσα του 2008 ο πληθωρισμός απειλούσε να εξελιχθεί σε εξαιρετικά απειλητικό πρόβλημα, με διψήφια ποσοστά να εμφανίζονται εκείνη την περίοδο σε Βουλγαρία, Σερβία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη και Μαυροβούνιο. Η πτώση της εγχώριας ζήτησης σε συνδυασμό με την απότομη πτώση των τιμών του πετρελαίου και άλλων φυσικών πόρων στο β’ εξάμηνο του 2008 συνέβαλαν στη διαμόρφωση -σε πολλές περιπτώσεις- των χαμηλότερων ρυθμών πληθωρισμού που καταγράφηκαν ποτέ στην περιοχή.

Τα τελευταία στοιχεία «δείχνουν» αποπληθωρισμό στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Η Βουλγαρία, που είχε έναν από τους υψηλότερους πληθωρισμούς της περιοχής, σήμερα έχει έναν από τους χαμηλότερους. Στις περιπτώσεις της Ρουμανίας και της Σερβίας, δύο χώρες που είχαν δυσκολία στο να ελέγξουν τον πληθωρισμό, η υποχώρησή του έδωσε τελικά σημαντικά περιθώρια ελιγμών στην οικονομική πολιτική.

Πηγή: Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες

Ο Sanfey εστιάζει επίσης στην υποχώρηση των ελλειμμάτων των ισοζυγίων τρεχουσών συναλλαγών. Υποχώρησαν σημαντικά κατά τη διάρκεια της κρίσης, ως αποτέλεσμα περισσότερο της υποχώρησης των εισαγωγών και λιγότερο της ενίσχυσης των εξαγωγών. Ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο καταγράφηκε υποχώρηση των ελλειμμάτων της τάξης του 10%, θα ήταν όμως παραπλανητικό να υποστηρίξει κανείς ότι αποτελεί βελτίωση της κατάστασης. «Το γεγονός ότι λόγω της ύφεσης οι εταιρείες και οι πολίτες δεν μπορούν να αντέξουν το κόστος των εισαγωγών όπως πριν, είναι κάτι που πολύ δύσκολα μπορεί να αποτελέσει αφορμή για πανηγυρισμούς», αναφέρει ο Sanfey. «Ωστόσο, στο βαθμό που τα προηγούμενα ελλείμματα είχαν βρεθεί σε μη βιώσιμα επίπεδα, η μετέπειτα υποχώρηση πράγματι αντανακλά μία μετατόπιση προς ένα μοντέλο ανάπτυξης λιγότερο εξαρτημένο από τις εισροές κεφαλαίων».

Στην έκθεση αναλύεται επίσης ο ρόλος των κυβερνητικών πρωτοβουλιών, των κεντρικών τραπεζών και φυσικά της βοήθειας από το εξωτερικό και από δημόσιους διεθνείς οργανισμούς. Ένα από τα σημεία όμως στα οποία δίνει έμφαση ο συντάκτης της έκθεσης, είναι η στάση που τήρησαν οι εταιρείες και οι πολίτες απέναντι στην κρίση και τις επώδυνες πολιτικές που απαιτήθηκαν για την αντιμετώπισή της.

Ο Sanfey σχολιάζει ότι οι εταιρείες σε μεγάλο βαθμό ανταποκρίθηκαν όπως αναμενόταν. Πολλές από αυτές χρειάστηκε να περιορίσουν την παραγωγή και να μειώσουν θέσεις εργασίας. Άλλες προχώρησαν σε «πάγωμα» ή μεγάλες περικοπές μισθών σε μία προσπάθεια να περιορίσουν τα κόστη. Μερικές, υιοθέτησαν μικρότερης διάρκειας εργασιακή εβδομάδα, επιχειρώντας να ελαχιστοποιήσουν τις απολύσεις, αναμένοντας την ανάκαμψη.

«Το γεγονός ότι λόγω της ύφεσης οι εταιρείες και οι πολίτες δεν μπορούν να αντέξουν το κόστος των εισαγωγών όπως πριν, είναι κάτι που πολύ δύσκολα μπορεί να αποτελέσει αφορμή για πανηγυρισμούς»Η αντίδραση των μεμονωμένων πολιτών και εργαζομένων χαρακτηρίζεται από τον Sanfey ως έκπληξη και «ένα από τα πιο ενθαρρυντικά στοιχεία» της κρίσης. Αρχικά υπήρχαν φόβοι για έντονες κοινωνικές αναταραχές, δεδομένων και των δύσκολων συνθηκών ζωής που επικρατούσαν ακόμα και στην περίοδο της οικονομικής άνθησης.

Τελικώς υπήρξαν αντιδράσεις, αλλά τόσο περιορισμένες που προκάλεσαν έκπληξη. Από τις πιο έντονες, ήταν οι αντιδράσεις στη Ρουμανία τον Οκτώβριο του 2009, όταν περίπου 800.000 δημόσιοι υπάλληλοι διαδήλωσαν εναντίον του «παγώματος» των μισθών και της μείωσης των συντάξεων. Ανάλογες διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν τον Ιανουάριο του 2009 στη Βουλγαρία, τον Απρίλιο του 2009 στη Σερβία και πιο πρόσφατα, στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Έκτοτε, τα εργατικά σωματεία σε Σερβία, Κροατία και Ρουμανία έχουν προειδοποιήσει για νέες κινητοποιήσεις, που μέχρι σήμερα ωστόσο δεν έχουν σημειωθεί.

Μία πιθανή εξήγηση, σύμφωνα με τον Sanfey, είναι ότι οι πολίτες αντιλήφθηκαν τις διεθνείς διαστάσεις των συνθηκών που καλούνται να αντιμετωπίσουν και που προέκυψαν για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1930. Έτσι ήταν λιγότερο πιθανό να «κατηγορήσουν» τους πολιτικούς των χωρών τους. Έτσι ερμηνεύεται πιθανώς και η επανεκλογή κάποιων κυβερνήσεων, όπως στην Αλβανία και το Μαυροβούνιο, αλλά και η νίκη του κυβερνώντος κόμματος στις προεδρικές εκλογές στην πΓΔΜ. Διαφορετική υπήρξε η εικόνα σε χώρες όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία.

Τα διδάγματα από την κρίση

Σήμερα η ΝΑ Ευρώπη από οικονομικής πλευράς βρίσκεται σε κατάσταση ηρεμίας, αν και η κρίση υπήρξε καταστροφική για πολλούς, κυρίως εκείνους που έχασαν τη δουλειά τους ή που βρέθηκαν αντιμέτωποι με «πάγωμα» ή μειώσεις μισθών.

Υπάρχει επίσης ακόμα ο φόβος για πιθανή σοβαρή επιδείνωση της ανεργίας ή ότι οι τράπεζες έχουν ακόμη «κρυμμένους σκελετούς» στους ισολογισμούς τους που κάποια στιγμή θα αποκαλυφθούν.

Ωστόσο, φαίνεται ότι οι περισσότερες οικονομίες της περιοχής έχουν ήδη περάσει σε μία νέα φάση και ότι η οικονομική ανάκαμψη, αν και με αναιμικούς ρυθμούς, μπορεί σιγά-σιγά να συνοδευτεί και από κάποιου είδους αυτοπεποίθηση.

Αν και κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι πολύ νωρίς για να αντληθούν διδάγματα από αυτή την κρίση, σημειώνει ο Sanfey, υπάρχουν πέντε βασικά σημεία που μπορούμε να ξεχωρίσουμε ως προκαταρκτικά συμπεράσματα:

- Οι μεταρρυθμίσεις στην οικονομία και την αγορά δείχνουν να έχουν αφομοιωθεί σε μεγάλο βαθμό στην περιοχή. Σχεδόν κανείς δεν προτείνει πλέον την επιστροφή σε πολιτικές ελέγχου των τιμών ή των συναλλαγματικών ισοτιμιών ή την επανεθνικοποίηση μεγάλων εταιρειών και τραπεζών.

- Η περιοχή πρέπει να συνηθίσει σε μία περίοδο χαμηλότερων ρυθμών ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια. Σήμερα πια είναι ξεκάθαρο ότι το προηγούμενο μοντέλο ανάπτυξης, με εξάρτηση από τις μαζικές εισροές κεφαλαίων, δεν θα επανεμφανιστεί βραχυπρόθεσμα και πιθανότατα ούτε σε μεσοπρόθεσμο ή μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Οι χώρες της ΝΑ Ευρώπης πρέπει να βρουν τρόπους να χρηματοδοτήσουν εγχώρια την ανάπτυξή τους και, καθώς υπάρχουν αυτοί οι τρόποι, αυτό θα αποτελέσει μία μακρόχρονη διαδικασία.

- Μεγαλύτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην καθιέρωση μηχανισμών που θα εγγυηθούν έναν αξιόπιστο σε βάθος χρόνου σχεδιασμό της δημοσιονομικής πολιτικής. Και εξυπακούεται ότι η χάραξη μακρόπνοων δημοσιονομικών πολιτικών μπορεί να γίνει μόνο από διορατικούς πολιτικούς και ψηφοφόρους.

- Η κρίση κατέστησε ξεκάθαρα τα οφέλη της διασυνοριακής συνεργασίας, όχι μόνο σε επίπεδο κυβερνητικών αξιωματούχων και διεθνών οργανισμών, αλλά και στον ιδιωτικό τομέα. Η συνεργασία δεν εξαντλείται στο να δώσει χρήματα η μία πλευρά στην άλλη, αλλά αφορά και τη διάδοση της πληροφορίας, βέλτιστων πρακτικών κ.ά.

- Δεδομένων των αδυναμιών των οικονομολόγων να προβλέψουν το μέλλον -και του αντεπιχειρήματος ότι αυτή η κρίση δεν είχε προηγούμενο παγκοσμίως καθιστώντας σχεδόν αδύνατες τις προβλέψεις- υπάρχει η ελπίδα ότι στο εξής θα γίνουν καλύτερα κατανοητά τα «κανάλια» μέσα από τα οποία οι εξελίξεις σε ένα μέρος του κόσμου διαχέονται στον υπόλοιπο κόσμο και ότι οι οικονομολόγοι θα καταφέρουν να δημιουργήσουν πιο ακριβή και χρήσιμα για την εξαγωγή συμπερασμάτων οικονομικά μοντέλα. «Δεν πρόκειται μόνο για ένα θεωρητικό, ακαδημαϊκής φύσης, ζήτημα» υπογραμμίζει ο Sanfey. «Όσοι συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων, πρέπει να κάνουν αναγωγές στο μέλλον όταν λαμβάνουν αποφάσεις για το σήμερα. Αν η κρίση οδηγήσει σε μελλοντικές αναγωγές, οι οποίες θα είναι λιγότερο ανακριβής από αυτές που είδαμε στο πρόσφατο παρελθόν, αυτό θα είναι ένα μικρό αλλά σημαντικό βήμα προς τα εμπρός».

source: capital.gr